Sportvormen en sportgebieden
Eindversie: december 2016

Actief leven betekent veel en gevarieerd bewegen en sporten én beleven, leren en ontwikkelen. De nieuwe generatie 55-plussers (geboren in de jaren veertig, vijftig en begin zestig) doet dat liefst zelfstandig, op maat, optimaal, begeleidend en in een club, groep of netwerk van leeftijdgenoten binnen of buiten georganiseerd verband (bijvoorbeeld een sportvereniging). 
De aard of inhoud van een activiteit én de 'wijze van deelnemen' bepalen het plezier, het niveau van presteren en het ervaren. De vraag hier is welke sportvormen voor 55-plussers geschikt zijn als 'competitiesport' of door verandering van spelregels in de 'recreatieve of onderlinge sport' geschikt te maken zijn.  
Bij ANDERS SPORTEN is daar al meer over gezegd. Bij LEREN & ONTWIKKELEN staat kennis van schema’s, werkpatronen en vuistregels centraal bij het elkaar begeleiden of coachen. Het leren hoe te leren of hoe je anderen iets kunt leren. Dat is van belang bij het elkaar en een sportvorm coachen. Zie verder bij de praktijk van SPORT ONTWIKKELEN.
Bij deze praktijklink gaat het alleen om de inhoud of aard van een activiteit. Sportvormen zijn eindvormen binnen competitieve wedstrijdsport (zoals: volleybal, zes tegen zes), verwante vormen (floorball/zaalhockey of volleybal vier tegen vier) of afgeleide vormen (pickleball/klein terreintennis of (beach)volleyball, twee tegen twee). Binnen het recreatief of onderling sporten kunnen regels – ook in een wedstrijd - op de mogelijkheden van de groep, het team of sporter worden afgestemd. Naast eindvormen geven basisvormen door minder of toegevoegde regels een bepaald technisch en/of tactisch accent aan een sportvorm. Vier tegen vier spelen met twee keer twee kleine doelen op de achterlijn  en die twee doelen twintig passen uit elkaar geplaatst doe je om: ‘tactisch’ het zoeken van ‘de ruimte om te kunnen scoren’ te accentueren.

Sportvormen behoren tot sportgebieden. Zoals voetbal van ‘doelsporten’, honk-/softbal van ‘slag- en loopsporten’, fietsen en wandelen van ‘duursporten’, kano’en en zeilen van ‘watersporten’, …… Een volledig overzicht van sportvormen en sportgebieden is te vinden in hoofdstuk 3 van ‘Sport op Maat (2010), zie  Basisboek SOM-Sporten op Maat voor 55-plus Sport & Leefstijl.

 
Criteria bij de keuze van een sportvorm ….

1 Hoeveel coördinatie vereist een sportvorm van mij; 2 Op welke niveau kan ik optimaal presteren?

Ad 1. Basaal niveau ... is van toepassing bij het ‘al verplaatsend je evenwicht behouden’. Bijvoorbeeld door te wandelen of fietsen. Een fysieke voorwaarde. Kennis hebben van het te gebruiken materiaal of te benutten omgevingsvoorwaarden (harder trappen als je een heuvel opgaat) is een mentale/cognitieve inspanning. Het is een ‘actie’ van jouw lichaam met materiaal (zoals je fiets) en een bepaalde omgeving.

Gemiddeld niveau ... Het naast lichaamsacties reageren op het gedrag van een medespeler en/of tegenstander, het zelf meer tactisch handelen, maakt tennis, badminton of tafeltennis wat coördinatie betreft complexer. Van dezelfde orde is dans of bewegen op muziek. Het instellen op de actie van een partner (en andere dansers in je omgeving) is nodig en het instellen op maat en ritme van de muziek.

Hoog niveau ... Doelsporten als klein terreinvoetbal of zaalhockey zijn weer complexer. Het gedrag van mede- en tegenspelers beïnvloedt jouw tactisch spelgedrag of dat van je team.

Ad 2. Elke moeilijkheidsgraad van een sportvorm kent per persoon variaties in de kwaliteit van uitvoering. Dat kan ook op drie niveaus worden aangegeven. Je kunt dus zowel fietsen (bij 1: basaal niveau) of baseballen (bij 1: hoog niveau) op respectievelijk 'uitvoeringsniveau 1, 2 of 3'.

Bijgaande bijdragen zijn op het leesniveau 'basisinfo/mbo- niveau/niveau 1' beschreven. De aard van de tekst is op plan-/praktijkniveau. De volgende sportgebieden en sportvormen komen aan bod.  ..... 

Atletieksporten Balspelsporten Danssporten / Bewegen op muziek Denksporten 
Evenwichtssporten  Fiets- en fitness-sporten Gemotoriseerde sporten
Gymnastiek, turnen en klimsporten Meditatieve sporten
Vechtsporten Water- en zwemsporten Wandelsporten