Samenvatting. Onderstaand een beschrijving van onze aanpak met enkele voorbeelden ter illustratie.
Lees- en planniveau 1.
We zijn een 'club' van adviseurs-ontwikkelaars die anderen adviseren en zelf praktiseren als coördinator, kartrekker of leefstijlcoach. We werken landelijk, zelfstandig als vrijwilliger en adviseren sportverenigingen, commerciële sportorganisaties, private sportclubs, gemeentes en –vooral- welzijnsorganisaties, coördinatoren en kartrekkers op lokaal niveau over de opzet van 55-plus Sport & Leefstijl. We zijn een non-profit organisatie.
De lokale project- of wijkcoördinator is de spil in het web van 55-plus Sport & Leefstijl. De kartrekker regelt en ontwikkelt sport-, ontwikkel-/studieclub en/of hobby-/culturele club en ondersteunt het samenwerkend beleven, leren en ontwikkelen. Voor taken en acties van kartrekker, coördinator of leefstijlcoach: zie CLUBVORMING.
Bij OA-ONTWIKKELGROEP treft u de namen van deze 'club'. We zijn via info@oldaction.nl voor u bereikbaar. Vraag advies aan de persoon die het dichtst bij u in de buurt woont. In het algemeen kunt u de projectleider benaderen. We hebben veel organisaties over ons bestaan geïnformeerd: Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB), de aanjager van het recreatief sporten en bewegen van ouderen, VML, de beroepsvereniging voor MBvO-begeleiders, Uitgever ARKO Sports Media te Nieuwegein, NOC.NSF, Provinciale Sportraden/Huizen voor de sport/Sportservicecentra en met name de MBvO-consulenten. MBO & HBO-opleidingen die actief zijn op het gebied van LO/Sport & Leefstijl …. en universiteiten (Faculteiten Bewegingswetenschappen) in zowel Nederland als België. Allen ondersteunen onze visie en missie inzake 55-plus Sport & Leefstijl en bevelen de realisering van onderstaande beelden aan.
Beeld van een ideale sportclub
De sportclub van een 55-plusser is als volgt te typeren …’Ik wil sporten omdat ik de door mij gekozen sportvorm uitdagend en plezierig vind. Het motiveert mij. Ik wil vooral beleven, maar ook nog optimaal presteren en natuurlijk op maat. Dat wil ik samen doen met sporters van ongeveer dezelfde leeftijd. Het zelf een activiteit regelen en ontwikkelen, maakt het nog leuker. Een kartrekker begeleidt ons. De groep reguleert in principe alles zelf. Sport is voor ons vereenvoudigde wedstrijdsport (kleiner veld, minder spelers, ander materiaal) die we onderling beoefenen. Regels worden op de mogelijkheden van de groep en – zo nodig - op die van individuele spelers afgestemd. Samen een sport beleven door het uitvoeren van een eind(sport)vorm, is het belangrijkste. Naast voldoende beleving gaat het ons om het leren of verbeteren van sportvaardigheden. Ieder op eigen niveau. Het zelf en samen ontwikkelen van een sportvorm op de langere termijn is wenselijk. Dat doe je door elkaar te ‘al vragende’ te coachen, maar alleen als je dat zelf wilt.
‘Matig intensief’ bewegen is optimaal als dat gebeurt met driekwart inspanning van je persoonlijk maximaal coördinatievermogen op fysiek (doelgericht handelen) en mentaal gebied (strategisch handelen). Voldoende intensief sporten en in clubverband is gezond. Het ontspant omdat zowel de sportvorm als de wijze van deelnemen je plezier geeft. Iedereen kan eraan deelnemen: mannen en vrouwen, beginners en gevorderden, met goede en matige conditie, gezonde sporters en met fysieke beperkingen (chronische ziekten). De groep zorgt voor een veilige, verantwoorde en activerende (sport)omgeving’.
Beeld van een ideale ontwikkel- of studieclub
Dat is de ontwikkelclub voor een 55-plusser die dat als volgt kan worden getypeerd….. ’Ik wil fysiek en mentaal actief en ondernemend zijn op het gebied van (vrijwilligers)werk, zorg, ontspanning en ontwikkeling, zoals ik dat al mijn hele leven ben. Mijn tijdbesteding en beleving is in balans. Naast mijn gezin, familie en vrienden, stel ik sociale contacten met - onder andere generatiegenoten - in clubs, netwerken of leefgemeenschappen, zeer op prijs. De hiermee samenhangende taken en activiteiten zijn afgestemd op mijn mogelijkheden (op maat). Binnen alle clubs wil ik beleven, leren en – op de langere termijn mezelf en samen met anderen - ontwikkelen. Ik probeer op veel gebieden optimaal te presteren. Het zelf en samen regelen en ontwikkelen van activiteiten, motiveert mij. Een kartrekker stimuleert ons daarbij. De groep wil het zelf doen. Condities voor ons functioneren creëren we zo mogelijk zelf. Door takenverdeling zorgen we voor gelijkwaardige inbreng van iedereen. We houden rekening met interesses en mogelijkheden van elkaar en proberen een samenwerkend leren en ontwikkelen te realiseren. We helpen en coachen elkaar in de regelmatige ontmoetingen. Optimaal participeren doet een beroep op je (motorisch) doelgericht en (cognitief) strategisch handelen. Het vereist een inspanning op 75% van je persoonlijk maximaal coördinatievermogen. Met deze intenties is ontwikkeling in een sportclub, een studie- of ontwikkelclub en/of een hobby-/culturele club mogelijk. Het geeft ontspanning omdat de activiteit én de wijze van deelnemen je plezier doen. Dit alles gebeurt in een 55-plus club, waaraan iedereen kan deelnemen: mannen en vrouwen, met verschillen in kennis of ervaring, met goede en matige basismogelijkheden. De groep zorgt voor een (mentaal) veilige, verantwoorde en activerende leefomgeving.
OLDACTION adviseert (aanstaande) coördinatoren, kartrekkers en leefstijlcoaches die zelf 55-plus clubs willen gaan opzetten of dat al hebben gedaan, interesse hebben in onze 'visie en missie' en ervaringen willen delen.
Coördinatoren en kartrekkers kunnen hun eigen ontwikkeling realiseren door gebruik te maken van de Leidraad 'Zelfontwikkeling voor 55-plus Sport en Leefstijl Deze is overigens ook bedoeld voor elke geïnteresseerde 55-plusser die sporten en ontwikkelen willen nastreven.
Als ‘club’ van OLDACTION-adviseurs en ontwikkelaars leren we ook van elkaar door ervaringen te delen en onze praktijktheorie te toetsen. Onderstaand schetsen we u twee voorbeelden van vragen, waarop wij een antwoord kunnen geven ....
Voorbeeld 1
Per 1 augustus 2012 is gemeente Zuidplas gestart met ‘Sportpunt Zuidplas’. Dit Sportpunt gaat zich inzetten voor sportstimulering binnen de gemeente. Binnen sportstimulering zullen er diverse projecten ontwikkeld en gecoördineerd worden om onze burgers aan het bewegen te krijgen en te houden. Hierbij proberen wij alle doelgroepen binnen onze gemeente met onze sportprojecten te benaderen. Ook voor 55-plussers willen we sportstimuleringsprojecten ontwikkelen. Het Sportpunt wil zoveel mogelijk samenwerken met lokale partners, als sportaanbieders, welzijnsorganisaties, onderwijs, etc. Ons doel is om een sportaanbod te creëren wat speciaal afgestemd op 55-plussers. Dit sportaanbod moet volgens ons voldoen aan laagdrempelige activiteiten met een sterk sociaal karakter. Ook willen we een vraaggerichte benadering hanteren, om zo nog meer aan de wensen en behoeften van ouderen te kunnen voldoen. Ik realiseer me dat voor het ontwikkelen en implementeren van een passend aanbod daar heel wat bij komt kijken. Wat is een passend aanbod voor 55+? Hoe bereik je de mensen die je wil bereiken? Hoe motiveer je ze om mee te doen? Hoe hou je ze aan het sporten? Dit zijn een aantal vragen die ik graag met een ervaringsdeskundige wil bespreken.
Bij het lezen van uw site ben ik enorm enthousiast geraakt over jullie ervaring en expertise. Ik ben van mening dat jullie mij, en dus ook de gemeente, op weg kunnen helpen om een kwalitatief en vraaggericht aanbod te realiseren. Ik zou dan ook graag een afspraak met jullie willen maken om het bovenstaande verhaal met elkaar te bespreken. Ik zie uw reactie graag tegemoet. Met vriendelijke groet, Michel de Wit, Coördinator Sportpunt Zuidplas. Zie www.zuidplas.nl
Voorbeeld 2
De organisatie, inhoud en aanpak van specifieke 55+ sportclubs is te vinden bij VOORBEELD CLUBVORMING In mei 2013 is aan de welzijnsstichtingen SWO en PINEL te Ermelo een aanbeveling aangeboden over de toekomstige clubontwikkeling van de nieuwe generatie senioren (globaal van 55 tot 75 jaar). Het verzoek is: neem de coördinatie en de ontwikkeling van de 50+ clubvorming van ons over te nemen.
Vanaf begin 2009 zijn we als clubje vrijwilligers in Ermelo actief geweest bij de opzet en organisatie van ‘clubs of netwerken’ voor 50-55 plussers op het gebied van seniorensport en leefstijlontwikkeling (clubvorming). Deze activiteiten zijn in principe bedoeld voor de nieuwe generatie senioren, geboren in de jaren veertig, vijftig en begin zestig. De nu dus ongeveer 55 tot en met 75 jarigen. Typerend voor deze groep is: hun (fysiek en mentaal) actieve leefstijl, de gerichtheid op veel en regelmatig sporten en het zelfstandig of samen willen leren en ontwikkelen op het gebied van werk, zorg, ontspanning en ontwikkeling. Deze generatie beseft dat ze door maatschappelijke ontwikkelingen en ervaringen ‘anders’ in het leven staat en ‘anders’ ouder wordt, dan de generatie voor haar. Bijvoorbeeld dat onderling meer solidariteit is gewenst en door samenwerking problemen beter zijn op te lossen.
We hebben over deze ‘beweging’ twee boeken gepubliceerd: ‘Sport op Maat’ (2010) en ‘Activo’s doen het anders, op maat en zeker na hun vijftigste!’ (2012) en in de afgelopen jaren in Ermelo (maar ook elders op 21 locaties) 50-55+ clubs opgezet. Deze aanpak wordt sinds 2009 landelijk gepromoot door een vrijwilligersorganisatie: OLDACTION . Een groep van vooral (oud) vakleraren LO en opleiders van opleidingen voor vakleraren LO. Inmiddels maken hier ook vele coördinatoren en kartrekkers met een andere achtergrond deel van uit. Zie voor hun organisatie, activiteiten en aanpak deze site. In de periode 2009 tot medio 2013 is een lokaal ontwikkelingsonderzoek uitgevoerd. Een algemeen landelijk ontwikkelingsonderzoek is van 2010 tot medio 2016 uitgevoerd. Opzet en rapportages is bij deze link te vinden.
55-plus sportclubs. Vanaf begin 2009 is in samenwerking met SWO, MBvO docenten, sportverenigingen, private sportclubs en commerciële sportorganisaties de mogelijkheden van de 50-55+ seniorensport geïnventariseerd en is het aanbod verbreed en verdiept. Het zijn clubs die functioneren binnen en buiten verenigingsverband en een overeenkomstige leeftijdsgroep omvatten. Een compleet overzicht van alle 50+ sportclubs in Ermelo is te vinden op deze site. We geven prioriteit aan clubs die voor iedereen toegankelijk zijn en met de volgende ‘kijk’ op seniorensport.
‘De nieuwe generatie senioren heeft de sport vanaf eind jaren zestig sterk zien verbreden en verdiepen. Er zijn vele sportvormen ontstaan en de sport is niet meer alleen competitief-wedstrijdgericht maar ook recreatief-belevingsgericht te beoefenen. Sport is voor hen een breed begrip. Door onder andere verandering in leefstijl is de mens van nu in staat om tot op hoge leeftijd te blijven sporten, mits dat op maat wordt gedaan en voor een optimale belasting zorgt. De doorsnee sportvereniging is (nog) niet in staat een meer recreatieve aanpak te realiseren, die het presteren op maat mogelijk maakt en voldoende weet om te gaan met naar niveau grote verschillen binnen deze aan een leeftijdscategorie gebonden groep. De veteranensport, bestaande uit gevorderde sporters, is voor een sportvereniging geen probleem, maar het samen sporten van beginners en gevorderden, mannen en vrouwen, met veel en weinig conditie en van zowel gezonde als sporters met fysieke beperkingen, is lastiger te realiseren. Een sterk gedifferentieerde didactische aanpak is nodig. Dat vereist kennis en kunde van de kartrekker én de deelnemers. Via OLDACTION kunnen coördinatoren en kartrekkers zich hierin zelfstandig en op maat ontwikkelen’.
Belangrijk bij de programma-aanbieding aan onze doelgroep is dat deze een goed beeld krijgt wat ‘op maat’, ‘optimaal’ en ‘zelfstandig samen ontwikkelen met een kartrekker’ betekent en voor welke leeftijdscategorie een activiteit ‘haalbaar’ is. Het vereist een intensieve en ook persoonlijke werving.
In 2010 zijn we met 91 geïnteresseerden en tien sportclubs gestart. Nu zijn er 243 deelnemers en negentien clubs die worden gekenmerkt door: het zelf regelen en het elkaar coachen ongeacht verschillen in sport-, conditieniveau of -interesse.
In 2013 (en voorlopig tot en met 2016) zijn in Ermelo drie combinatiefunctionarissen (/buurtsportwerkers) actief, die onder andere de 50+ seniorensport op deze basis gaan promoten. OLDACTION/Edwin Timmers begeleidt hen.
Bij het opstarten in 2009 heeft OLDACTION via SWO ongeveer tienduizend euro subsidie verkregen van de gemeente Ermelo, de Gelderse Sportfederatie en het RABO-stimuleringsfonds. Een groot deel is besteed aan de aanschaf van materiaal. Dat is formeel eigendom van SWO. SWO registreert ‘wie welk materiaal in bezit heeft’.
55+ Studie- of ontwikkelclubs. In 2011 en 2012 zijn er twee Praat-en Doe-Café’s bij PINEL georganiseerd. Deze bestonden uit respectievelijke dertien en acht maandelijkse bijeenkomsten. De cursus omvatte een hele serie bijeenkomsten. In 2012-2013 zijn zes maandelijkse KennisCafé-bijeenkomsten bij SWO in gehouden. Een stuurgroep zorgde voor vorm en inhoud. Deelname was afhankelijk van het thema. Bij alle ‘Café’- gebeurtenissen is steeds (ruim) voldoende deelname en blijken mensen erg geïnteresseerd. We stoppen nu met deze ‘cafévormen’ en hopen dat anderen onze rol willen overnemen.
In vervolg op het eerste praat- en doecafé zijn in 2012 drie studieclubs opgestart. Ze omvatten acht maandelijkse bijeenkomsten rondom thema’s als: Perspectieven op de samenleving (het actieve leefstijlthema; bij PINEL), Gezond ouder worden (bij SWO) en Zinvol ouder worden (bij PINEL). Deze laatste club gaat nog een jaar door. Deze thema’s of onderdelen hiervan zijn voor onze doelgroep interessant. Continuering is aan te bevelen.
Begin 2012 is naar potentiële coördinatoren of kartrekkers onder pastores, artsen en vakleraren LO gezocht. Sommigen van hen zijn aan ‘clubs’ gaan deelnemen en sommigen zijn kartrekker geworden bij: een toneelclub), een fotoclub, een sportclub of zijn na het volgen van één van de ‘Studiecafé’s’ zelf kartrekker gworden.
We inventariseren alle voor de doelgroep relevante sport- en studie- of ontwikkelclubs en niet alleen die door ons, PINEL of SWO zijn georganiseerd en dus vaak ook op andere plekken in Ermelo plaatsvinden. Formeel lag de coördinatie bij SWO en PINEL en vaak ook de PR en de faciliteiten (ruimtes). Wij deden het uitvoerend werk.
Het creëren van één gezamenlijk overzicht- en contactloket voor deze doelgroep is ons (nog) niet gelukt. PINEL heeft ons – en naar veel genoegen - een deelsite aangeboden. Soms vinden aankondigingen van activiteiten echter ook via SWO en op hun site plaats.
De PR/werving deden we grotendeels zelf door interviews te geven of voor aankondigingen te zorgen in vooral het Ermelo’s weekblad en Het Kontakt. Soms ook met hulp van SWO of PINEL. Het heeft ons veel energie gekost.
Mede naar aanleiding van de ervaringen en jullie vragen en opmerkingen in de eerste gesprekken, willen we jullie verzoeken het volgende bij de verdere ontwikkeling te realiseren.
1 Omdat de nieuwe generatie senioren (geboren in de jaren veertig, vijftig en begin zestig) ‘anders’ ouder wil worden en – naar verwachting – een sterke behoefte heeft aan ‘sporten op maat’ en ‘gezamenlijke ontwikkeling van kennis en kunde’, is een onderscheid in (indicatief te beschouwen) leeftijdscategorieën (bv. 55+ en 75+) en ordening van activiteiten en evenementen daarnaar, aan te bevelen. Belangrijk is dat deze doelgroep expliciet wordt benoemd en aangesproken met periodieke activiteiten in netwerken of clubs of incidentele evenementen die in Ermelo en omgeving plaatsvinden of gewenst worden.
Lokale welzijnsorganisaties kunnen dat stimuleren door te faciliteren (aanbieden van ruimtes of uitnodigen c.q. aanmoedigen) en te inventariseren. Binnen een kader is de inhoud en vormgeving een zaak van kartrekkers en deelnemers zelf.
2 Het gaat onder andere om de periodiek te organiseren (beweeg- en)sportclubs, ontwikkel- of studieclubs (c.q. kennis-café’s over actuele onderwerpen als duurzaamheid, zingevingsvraagstukken, vormen van gezond leven e.d. ) en culturele clubs (zoals: schrijven van levensverhalen, creatief tekenen, toneel, foto, …). Hieraan kan iedereen in principe op maat c.q. eigen mogelijkheden deelnemen.
Mensen uit de doelgroep nemen het initiatief of worden gevraagd om als kartrekker of coördinator (voor (A) sport-, (B) culturele en (C) studie- of ontwikkelactiviteiten) op te treden.
Er is één gezamenlijk ‘informatieloket’ (persoon) en (deel)site voor deze doelgroep. Goede (/betere) herkenbaarheid is wenselijk. Coördinatoren, zoals hiervoor genoemd, houden de site actueel. Als zich geen coördinatoren beschikbaar stellen nemen welzijnsmedewerkers die rol op zich.
3 Bij sportclubs gaat het vooral om de 55+ clubs binnen en buiten sportverenigingsverband waaraan mannen en vrouwen, ongeacht hun sport- of conditieniveau, gezonde sporters én sporters met fysieke beperkingen kunnen meedoen en elkaar willen coachen. De veteranensport binnen sportverenigingsverband valt er buiten en is een zaak van de sportvereniging zelf. Voor dat overzicht zie op deze site bij ANDERS SPORTEN in bv. ERMELO. Bij studie- of ontwikkelclubs en culturele clubs staat eveneens deelname voor iedereen open. De aanpak van de groep bevordert het samenwerkend leren en ontwikkelen.
4 Het is aan de welzijnsorganisaties om een ordening te maken die ook voor de buitenwereld helder is. Er is betere en gezamenlijke totaal-PR of werving nodig zoals periodieke advertenties of aankondigingen en/of nieuwsbrieven aan deze doelgroep. In Ermelo is in het algemeen (en als je er geen vrijwilliger bij bent) het onderscheid in taken van PINEL en SWO onduidelijk. De PR of werving kan overigens ook door de kartrekkers zelf worden geregeld. Daarover zijn afspraken nodig. Toon straks als organisatie(s) interesse in wat vrijwilligers en deelnemers in de clubs doen: hou contact met kartrekkers en kom een keer kijken!